Domeintoets Zonnestelsel en heelal
Hemelwaarnemingen
Atje woont op het platteland in Friesland. Marieke woont in het centrum van de stad Zwolle. Beide doen in het kader van ANW met het blote oog waarnemingen aan het heelal. Ze hebben geluk want het is op 7 januari ’s avonds om 20.00 uur onbewolkt.
- Leg uit welk advies je aan beide meisjes moet geven voor een goede waarneemplaats. [2]
De meisjes hebben geen kompas bij zich.
- Leg uit hoe de meisjes aan de hand van hun hemelwaarneming toch kunnen bepalen waar het oosten is? [2]
Atje kijkt naar de maan en constateert dat het Eerste Kwartier is.
- Wanneer is het voor het eerst na deze datum nieuwe maan? Geef ook een toelichting. [2]
Marieke kijkt een uur lang naar de zuidelijke hemel.
- In welke richting ziet zij de sterrenhemel bewegen? [1]
- De meisjes moeten voor het onderzoek ook de poolshoogte nemen. Wat bepaal je dan: de lengtegraad of de breedtegraad waarop je bent. [1]
Parallax
- Leg uit wat men onder het verschijnsel parallax verstaat. [1]
- Leg uit of parallax past bij het geocentrische model, bij het heliocentrische model of bij beide? [2]
Bouw van het heelal
Jij woont in een stad (dorp, of gehucht) die weer onderdeel is van een provincie. De provincie is weer onderdeel van een land en dat is weer onderdeel van een werelddeel. Je zou dus het volgende schema kunnen maken: Zwolle → Overijssel → Nederland → Europa → Aarde.
- Als we nu verder gaan in de ruimte, dan kunnen we nog vijf stappen hieraan toevoegen. Geef die vijf stappen. [3]
Jaarwisseling
Sommigen vinden een jaarwisseling zo bijzonder dat ze aan een kort moment niet genoeg hebben. Ze stappen net voor nieuwjaar aan boord van een vliegtuig.
- In welke richting moet dit vliegtuig vliegen om tweemaal een jaarwisseling mee te maken? [1]
- Waarom lukt de uitvoering van dit idee met de start in Quito (Ecuador) niet en met een start in Parijs wel? [2]
Waarnemingen aan planeten
Sommige planeten zijn beter waarneembaar dan andere.
- Hoe komt het dat Venus nooit midden in de nacht waar te nemen is? [1]
- Noem twee oorzaken waardoor Mercurius zo moeilijk waar te nemen is. [2]
- Planeten zijn een bijproduct bij de stervorming. Leg deze zin uit. [1]
- Venus bevindt zich verder van de zon dan Mercurius. Toch is haar temperatuur hoger. Geef hiervoor een verklaring. [1]
Ramadan
- De ramadan (Islamitische vastenmaand) verschuift jaarlijks. Leg uit hoe dit komt. [2]
Stenen van Stonehenge
Vroeger lette men veel beter op de hemel dan nu. Een voorbeeld van een afbeelding van de hemel op aarde is Stonehenge. Kijkend langs verschillende stenen vind je de punten van opkomst en ondergang van de midzomerzon, de midwintermaan, etc. Iedere dag beschrijft de zon een bepaalde baan aan de hemel.
- Wat is het verschil tussen die beweging in de zomer en in de winter? [1]
- Hoe kun je bij ons de zomerwende aantonen? [1]
- Ergens op het aardoppervlak bevinden zich mensen die de zon tegelijkertijd op het hoogste punt zien. Waar bevinden die mensen zich? [1]
Onze maan
- Onze maan heeft geen atmosfeer. Geef hiervoor een verklaring. [1]
- Waarom heeft het ontbreken van een atmosfeer geleid tot een maanlandschap vol met kraters? [1]