Biotische index bepalen
Inleiding
Om de kwaliteit van oppervlaktewater te bepalen kan men nagaan hoe groot de invloed is van vervuiling op het leven in water. Om deze biologische factoren na te gaan, is de biotische index ontwikkeld. Wetenschappers hebben vastgesteld dat macro-invertebraten (= ongewervelden die met het blote oog zichtbaar zijn) bij toenemende verontreiniging verdwijnen. Dit heeft te maken met hun gevoeligheid ten opzichte van lozingen van vervuild water in oppervlaktewater. De volgorde van verdwijnen van soorten en soortengroepen is:
steenvliegen (verdwijnen het snelst) → haften → kokerjuffers → vlokreeften → pissebedden → muggenlarven → wormen (verdwijnen het laatst)
Macro-invertebraten lenen zich makkelijk voor het opstellen van een methode als de biotische index, omdat:
- Ze hebben een relatief lange levensduur (enkele maanden of jaren) en ze ondergaan tijdens hun tijd in het water alle kwaliteitsveranderingen van het milieu.
- Ze vertonen een grote verscheidenheid betreft hun voedsel. Je treft zowel herbivoren, carnivoren en omnivoren aan en zij behoren tot verschillende niveaus van het ecosysteem.
- Veel soortgroepen hebben een sessiele levenswijze: ze verplaatsen zich niet of weinig.
- De bepaling van de biotische index is snel, gemakkelijk en vereist geen specialistenwerk.
Doel
Aan de hand van macro-invertebraten onderzoeken wat de waterkwaliteit is.
Materiaal
- (Loep)potjes
- Schepnetje
- Opvangbakje
- Determinatietabel (bijv. zoekkaart Waterdieren en/of app Vijver, sloot en plas)
Methode
- Verzamelen van macro-invertebraten. Bemonster met het schepnet zowel de bodem als de oeverzone.
- Doe een beetje water in het opvangbakje. Leg het schepnet op de grond. Haal er de diertjes uit en doe ze in het bakje met water.
- Sorteer de gevangen dieren.
- Breng de gevangen dieren op naam met de determinatietabel.
- Tellen van het aantal gedetermineerde soorten en deze hieronder noteren:
| Groep van macro-invertebraten | Aantal soorten | Groep van macro-invertebraten | Aantal soorten | |
|---|---|---|---|---|
| Platwormen | Haftenlarven | |||
| Borstelwormen | Libellenlarven | |||
| Bloedzuigers | Steenvlieglarven | |||
| Gelede wormen | Kevers | |||
| Weekdieren | Kokerjuffers | |||
| Watermijten | Muggen en vliegen | |||
| Schaaldieren | Overige |
- Bepalen van de biotische index. Zoek in onderstaande tabel in de uiterst linkse kolom de hoogst gewaarde soort. zoek de kolom die overeenkomt met het totale aantal soorten of groepen die jij gevonden hebt. Lees af wat de biotische index is.
|
Gevonden macro-invertebraten |
totaal aantal soorten gevonden |
|||||
|
0 – 1 |
2 – 5 |
6 – 10 |
11 -15 |
16 + |
||
|
Steenvlieglarven |
Meer dan 1 soort gevonden |
– |
7 |
8 |
9 |
10 |
|
Maar 1 soort gevonden |
– |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
|
Kokerjuffers |
Meer dan 1 soort gevonden |
– |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
Maar 1 soort gevonden |
– |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
|
Eendagsvliegen |
Meer dan 1 soort gevonden |
– |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
Maar 1 soort gevonden |
4 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
|
Vlokreeften Libellen Weekdieren (excl. hoornschaal) |
Alle bovenstaande afwezig |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
Waterpissebedden Bloedzuigers Wantsen Hoornschaal |
Alle bovenstaande afwezig |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
Vedermuglarven |
Alle bovenstaande afwezig |
1 |
2 |
3 |
4 |
– |
|
Zweefvlieglarven |
Alle bovenstaande afwezig |
0 |
1 |
2 |
– |
– |
De biotische index
- Gebruik bovenstaande tabel voor het bepalen van de biotische index of gebruik de afbeelding biotische index.
- In de linkerkolom staan bovenaan de groepen en dieren die alleen in zuiver en zuurstofrijk water kunnen leven. Hoe lager in deze kolom, hoe vuiler en zuurstofarmer het water mag zijn waarin deze dieren voorkomen.
- Welk van de door jouw gevonden diertjes kan je het hoogst rangschikken in de linkerkolom van de tabel? Bijvoorbeeld: je vond rode muggenlarven en de larve van een waterjuffer. De groep van de waterjufferlarven staat het hoogst in de linkerkolom en is dus het minst tolerant voor vervuiling.
- Ga bovenaan naar de rij van Totaal SE en zoek de kolom die overeenkomt met het totale aantal soorten of groepen die jij gevonden hebt.
- Het getal dat je vindt waar deze kolom kruist met de rij van de minst tolerante groep die je vond, is de biologische index. Een voorbeeld: We vinden 7 soorten of groepen en de waterjuffers is daarvan de minst tolerante groep van dieren. Dan hebben we een index van 5.
| Biotische index | Beoordeling |
|---|---|
| 9 – 10 | Geen tot geringe verontreiniging: zeer goede kwaliteit |
| 7 – 8 | weinig verontreiniging: goede kwaliteit |
| 5 – 6 | matige verontreiniging: matige kwaliteit |
| 3 – 4 | zware verontreiniging: slechte kwaliteit |
| 0 – 2 | zeer zware verontreiniging: zeer slechte kwaliteit |
Conclusie en verdieping
- Wat is de biotische index van het onderzochte water en wat zegt dit over de waterkwaliteit?
- Waarom kunnen we zeggen dat de macro-invertebraten bio-indicatoren zijn?
- Wat is het voordeel van de biotische index ten opzichte van chemische bepalingen?