Biotische index bepalen

Inleiding

Om de kwaliteit van oppervlaktewater te bepalen kan men nagaan hoe groot de invloed is van vervuiling op het leven in water. Om deze biologische factoren na te gaan, is de biotische index ontwikkeld. Wetenschappers hebben vastgesteld dat macro-invertebraten (= ongewervelden die met het blote oog zichtbaar zijn) bij toenemende verontreiniging verdwijnen. Dit heeft te maken met hun gevoeligheid ten opzichte van lozingen van vervuild water in oppervlaktewater. De volgorde van verdwijnen van soorten en soortengroepen is:

steenvliegen (verdwijnen het snelst) → haften → kokerjuffers → vlokreeften → pissebedden → muggenlarven → wormen (verdwijnen het laatst)

Macro-invertebraten lenen zich makkelijk voor het opstellen van een methode als de biotische index, omdat:

  • Ze hebben een relatief lange levensduur (enkele maanden of jaren) en ze ondergaan tijdens hun tijd in het water alle kwaliteitsveranderingen van het milieu.
  • Ze vertonen een grote verscheidenheid betreft hun voedsel. Je treft zowel herbivoren, carnivoren en omnivoren aan en zij behoren tot verschillende niveaus van het ecosysteem.
  • Veel soortgroepen hebben een sessiele levenswijze: ze verplaatsen zich niet of weinig.
  • De bepaling van de biotische index is snel, gemakkelijk en vereist geen specialistenwerk.


Doel

Aan de hand van macro-invertebraten onderzoeken wat de waterkwaliteit is.

Materiaal

Methode

  • Verzamelen van macro-invertebraten. Bemonster met het schepnet zowel de bodem als de oeverzone.
  • Doe een beetje water in het opvangbakje. Leg het schepnet op de grond. Haal er de diertjes uit en doe ze in het bakje met water.
  • Sorteer de gevangen dieren.
  • Breng de gevangen dieren op naam met de determinatietabel.
  • Tellen van het aantal gedetermineerde soorten en deze hieronder noteren:
Groep van macro-invertebratenAantal soorten Groep van macro-invertebratenAantal soorten
Platwormen Haftenlarven 
Borstelwormen Libellenlarven 
Bloedzuigers Steenvlieglarven 
Gelede wormen Kevers 
Weekdieren Kokerjuffers 
Watermijten Muggen en vliegen 
Schaaldieren Overige 
  • Bepalen van de biotische index. Zoek in onderstaande tabel in de uiterst linkse kolom de hoogst gewaarde soort. zoek de kolom die overeenkomt met het totale aantal soorten of groepen die jij gevonden hebt. Lees af wat de biotische index is.


Gevonden macro-invertebraten

totaal aantal soorten gevonden

0 – 1

2 – 5

6 – 10

11 -15

16 +

Steenvlieglarven

Meer dan 1 soort gevonden

7

8

9

10

Maar 1 soort gevonden

6

7

8

9

Kokerjuffers

Meer dan 1 soort gevonden

6

7

8

9

Maar 1 soort gevonden

5

6

7

8

Eendagsvliegen

Meer dan 1 soort gevonden

5

6

7

8

Maar 1 soort gevonden

4

4

5

6

7

Vlokreeften

Libellen

Weekdieren (excl. hoornschaal)

Alle bovenstaande afwezig

3

4

5

6

7

Waterpissebedden

Bloedzuigers

Wantsen

Hoornschaal

Alle bovenstaande afwezig

2

3

4

5

6

Vedermuglarven

Alle bovenstaande afwezig

1

2

3

4

Zweefvlieglarven

Alle bovenstaande afwezig

0

1

2

De biotische index

  • Gebruik bovenstaande tabel voor het bepalen van de biotische index of gebruik de afbeelding biotische index.
  • In de linkerkolom staan bovenaan de groepen en dieren die alleen in zuiver en zuurstofrijk water kunnen leven. Hoe lager in deze kolom, hoe vuiler en zuurstofarmer het water mag zijn waarin deze dieren voorkomen.
  • Welk van de door jouw gevonden diertjes kan je het hoogst rangschikken in de linkerkolom van de tabel? Bijvoorbeeld: je vond rode muggenlarven en de larve van een waterjuffer. De groep van de waterjufferlarven staat het hoogst in de linkerkolom en is dus het minst tolerant voor vervuiling.
  • Ga bovenaan naar de rij van Totaal SE en zoek de kolom die overeenkomt met het totale aantal soorten of groepen die jij gevonden hebt.
  • Het getal dat je vindt waar deze kolom kruist met de rij van de minst tolerante groep die je vond, is de biologische index. Een voorbeeld: We vinden 7 soorten of groepen en de waterjuffers is daarvan de minst tolerante groep van dieren. Dan hebben we een index van 5.
biotische index waterkwaliteit
Biotische index


Biotische indexBeoordeling
9 – 10Geen tot geringe verontreiniging: zeer goede kwaliteit
7 – 8weinig verontreiniging: goede kwaliteit
5 – 6matige verontreiniging: matige kwaliteit
3 – 4zware verontreiniging: slechte kwaliteit
0 – 2zeer zware verontreiniging: zeer slechte kwaliteit

Conclusie en verdieping

  • Wat is de biotische index van het onderzochte water en wat zegt dit over de waterkwaliteit?
  • Waarom kunnen we zeggen dat de macro-invertebraten bio-indicatoren zijn?
  • Wat is het voordeel van de biotische index ten opzichte van chemische bepalingen?
Deel deze pagina