Bacteriekolonies

Invloed van traanvocht op bacteriekolonies

Achtergrondinformatie

Onze ogen zijn behoorlijk kwetsbare organen. Ze hebben geen permanent afdekkende laag huid om ze te beschermen. De oogleden doen hun uiterste best om reflexmatig en dus zo snel mogelijk dicht te klappen om de ogen te beschermen tegen relatief grote, schadelijke objecten (denk aan vliegjes, haartjes, stofjes, kopstoten e.d.).

Op je oog en toch onzichtbaar
Maar op microschaal staan onze ogen voor een grotere uitdaging. Hoe zit het met bijvoorbeeld ziekteverwekkende bacteriën die doodleuk je oog in zweven of die je er met je vingers zelf in wrijft? Kunnen zij daar naar hartenlust infecties veroorzaken met behulp van de schadelijke toxinen (gifstoffen) die ze loslaten? Hiervoor zijn je ogen voorzien van een effectief wapen, namelijk traanvocht! In je traanvocht zitten verschillende proteïnen (eiwitten). Eén type van die proteïnen zijn lysozymen.

Snotteren op de zaak
De onderzoeker Alexander Flemming heeft in 1922 bij toeval de werking van dit enzym ontdekt. Alex was behoorlijk verkouden, maar geen watje en dus toch aan het werk. Bij het bestuderen van een bepaalde bacteriestam op een petrischaaltje viel een druppeltje traanvocht op het plaatje met de bacteriekolonies! De gevolgen voor de bacteriën gaan wij in ons practicum onderzoeken.

Inleiding

Tijdens dit practicum ga je onderzoeken of traanvocht invloed heeft op de ontwikkeling van bacteriekolonies. Dit doe je in twee lessen; de bacteriën moeten de tijd hebben om te delen, groeien en zo kolonies te vormen die je kan waarnemen.

Materialen

Methode

Je gaat in dit practicum werken met een bacteriestam die ook in je neus of op je eten voor zou kunnen komen. Desondanks moet je voorzichtig zijn tijdens dit practicum omdat er naar verhouding veel meer bacteriën aanwezig zijn op de voedingsbodems dan in een normale situatie. Let bij de uitvoering samen goed op bij welk punt van de werkwijze je bent.

Practicum 1

1. Doe de latex handschoentjes aan en knip minimaal 6 kleine rondjes (ongeveer 0,5cm doorsnede) uit het filtreerpapier. Op die manier voorkom je dat de bacteriën die op je hand zitten ook op het filtreerpapier komen.
2. Pak de reageerbuis met voorgekweekte bacterie suspensie uit het rekje en zuig het pasteurspipetje met één keer drukken vol.
3. Neem een petrischaaltje met voedingsbodem en houd het licht gekanteld vast. Plaats de pipet halverwege de voedingsbodem en spuit de bacteriestam voorzichtig op de onderste helft van het plaatje. Zuig het teveel aan bacteriesuspensie er weer uit met het pipetje. Dek de petrischaal snel weer af en zet op de deksel ‘Controleplaat’.
4. Herhaal bovenstaande drie punten nog een keer met nog een schaaltje. Zet op de deksel ‘Plaat 1’
5. Laat deze voedingsbodems even afgedekt staan terwijl je de volgende punten uitvoert.
6. Neem nog een voedingsbodem en besmet het met ‘iets anders’; bijvoorbeeld je vingertoppen, een druppel snot, een geldstuk, etc. Zet op de deksel ‘Plaat 2’.
7. Probeer nu zoveel mogelijk traanvocht in een horlogeglaasje op te vangen door de ui zo te snijden dat je ogen ervan gaan tranen. Hang vlak boven de ui terwijl je snijdt. Houdt de gesneden stukken onder je ogen en laat een ander het traanvocht opvangen met een horlogeglaasje.
8. Pak met de pincet een uitgeknipt rondje filtreerpapier en houdt het in het traanvocht, zodat het doordrenkt raakt met traanvocht.
9. Leg het vochtige rondje filtreerpapier op plaat 1. Doe hetzelfde met nog twee rondjes en leg ze mooi verspreid op plaat 1. Zorg dat er twee rondjes op de besmette helft liggen.
10. Leg op dezelfde manier ook drie rondjes vochtig filtreerpapier op plaat 2 – let op; op de plekken waar je het schaaltje besmet hebt.
11. Zet de drie petrischaaltjes in de broedstoof. Schrijf je naam op de deksels zodat je de volgende les je eigen schaaltjes kunt herkennen.
12. Was twee keer je handen grondig met water en zeep.

Practicum 2

Het is belangrijk dat je petrischaaltjes afgedekt houdt. Er zijn nu hier en daar grote kolonies ontstaan en als je de lucht uit deze schaaltjes inademt kun je daar ziek van worden.

1. Bekijk je voedingsbodems en maak een tekening van elk petrischaaltje.
2. Zet het nummer van de schaal bij elke tekening en zet ook een korte beschrijving van wat je ziet onder elke tekening.
3. Noteer alle resultaten die je ziet duidelijk per schaaltje voor je verslag!
4. Als je klaar bent, breng de petrischaaltjes afgedekt naar de TOA. Deze zal ze veilig vernietigen.

Reflectievragen

1. Waarom is het belangrijk dat ook je ogen zich kunnen verdedigen tegen ziektes en bacteriën? Geef nog een voorbeeld van een lichaamsdeel dat zichzelf beschermt om ziektes te voorkomen.
2. Kan je een manier bedenken hoe lysozym eiwitten de bacteriën aanvallen?
3. Leg uit hoe het komt dat je gaat snotteren vlak nadat je een vlieg in je oog hebt gekregen. Geef ook alle lichaamsonderdelen die hierbij betrokken zijn aan.
4. Niet iedereen kan zich even goed verdedigen tegen invloeden van buitenaf op de ogen. Wat is een veelvoorkomende ziekte die op de ogen een sterk effect heeft (rode, jeukende ogen)?
5. Maak een lijst van de cellen in je lichaam die met het immuunsysteem te maken hebben. Zet bovenaan de aspecifieke cellen en verder naar onder de gespecialiseerde cellen. Zet bij elke cel waar in het lichaam ze voorkomen en waarvoor ze ingezet worden.

Verwerking

Schrijf een practicumverslag over deze proef. Vergeet niet de reflectievragen (op de juiste plek) te verwerken in je verslag.